Dinsdag is een excursie van zo’n 30 bezoekers van de internationale EURAF Voedselbos conferentie op bezoek geweest bij het Paradijsvogelbosje. En woensdag was ik uitgenodigd om deel te nemen aan een workshop op de EURAF conferentie in Nijmegen in een groep van zeven Voedselbos boeren ons project toe te lichten. Het vond plaats in verschillende zalen van De Lindenberg in Nijmegen.
Voedselboswachter, weer een mooie titel erbij :-)
Bij de rondleiding had ik mij voorbereid om een verhaal te vertellen aan de hand van vijf punten, die ik op vijf locaties op onze kavel heb toegelicht (in mijn beste Engels). Hieronder kan je deze vijf punten lezen:
1. Verschillende functies combineren. Wij ontwikkelen ons project vanaf begin 2016 op onze kavel van bijna 7000 m2 volgens principes van Voedselbos. Ons project past in een bestemmingsplan voor een veel grotere regio, Oosterwold van 42 km2 die is bestemd voor een ontwikkeling, waarin initiatiefnemers zelf een kavel kiezen en daarop een combinatie maken van verschillende functies: wonen, landbouw, natuur, inrichting publieke ruimte op wegen en paden, recreatie. Wij voegen daaraan graag educatie en kunst toe. Wij hopen te laten zien dat de Voedselbos uitermate geschikt is om juist deze combinatie van functies in te passen en te ondersteunen. Met een voedselbos creëren we een mooie omgeving om in te wonen, en inspirerende inrichting van publieke wandelpaden. Er staan veel bomen en struiken die daarnaast opbrengst leveren, zoals noten en vruchten.
2. Verschillende biotopen. Om deze verschillende functies op een relatief klein gebied te ondersteunen is het wenselijk om verschillende biotopen te maken. De meest voor de hand liggende manier is om verschillen in niveaus te maken, door een grote vijver te graven met brede oever voor moerasvegetatie. De grond uit de vijver is in een aardwal gebracht, waarin het huis verzinkt. Deze creëert een droger biotoop waar andere planten en dieren zich thuis voelen. Tegelijk zorgen deze hoogteverschillen voor waterberging, luwte en privacy.
3. Opvolging van generaties beplanting en lange planning. We zijn begonnen op een kale, vlakke landbouwkavel. Dan moet je er rekening mee houden, dat eerst een pioniervegetatie zich thuis gaat voelen, van snelgroeiende bomen zoals wilg, els en berk, en pionierplanten zoals kamille, papaver, distels. Andere bomen met meer waarde voor het Voedselbos, zoals fruit- en notenbomen profiteren van de luwte van wilgen, en de pioniervegetatie maakt de grond beter geschikt voor deze meer eisende bomen. Zodra die groter worden zullen we meer snelgroeiende bomen snoeien of wegruimen. Zo ontstaat een successie van verschillende beplanting, waardoor uiteindelijk de diverse beplanting behorend bij een Voedselbos zich kan ontwikkelen. Dat vergt echter tijd. Een tamme kastanje heeft meer dan honderd jaar nodig om tot volle wasdom te komen. Je kunt ook verwachten dat de opbrengst van deze hoogwaardige bomen tientallen jaren nog zal toenemen. Dat zal ik wellicht niet meer meemaken maar mijn kinderen en kleinkinderen wel. Het vraagt een aanpassing van traditionele planning om de meerwaarde van deze duurzame ontwikkeling voor te bereiden en te laten ontstaan.
4. Verbinding tussen initiatieven. Hoewel onze kavel ook naar Oosterwold-begrippen ruim is, biedt een Voedselbos van amper een halve hectare als losstaand project niet voldoende basis om tot een volwassen Voedselbos en ecosysteem uit te groeien. Daarvoor is het belangrijk om verbinding te maken tussen dit project en de omliggende projecten. Gelukkig ligt onze kavel tegen een bosstrook van Staatsbosbeheer, zodat ons project ook profiteert van het ecosysteem dat het bos biedt. Over en weer. Wij zijn ook met Staatsbosbeheer bezig om te komen tot gezamenlijk beheer van de bosstrook. Daarnaast is het ook een uitdaging om verbinding te maken tussen de beplanting van onze kavel en die van onze buren. Zo kan er een samenhangend ecosysteem ontstaan, met veel variatie en ook verbindingszones, zoals singels langs de wandelpaden. Dat is echter niet van tevoren geregeld. Dat moet dus nog tot stand komen wanneer medebewoners zich vestigen en met bouwen en beplanten beginnen.
5. Ook sociale verbinding: ontmoetingsplek. Het verbinden van initiatieven kan je niet alleen vanuit biologisch of ecologisch perspectief bekijken. Het is vooral belangrijk dat er ook sociale verbinding ontstaat tussen bewoners in de wijk en tussen wijken. Wij hopen ook dat ons project, vooral met de beschikbaarheid van de Tuinkamer tot een ontmoetingsplek voor mensen met groene en creatieve ideeën wordt. Hopelijk biedt ons Voedselbos ook inspiratie die ertoe zal leiden dat Voedselbos principes ook door andere initiatieven in Oosterwold gebruikt gaan worden om de kavels te ontwikkelen en al deze functies te ondersteunen: wonen, landbouw, natuur, publieke ruimte, recreatie, educatie, werk, kunst, enzovoort.

Louis Dolmans van Stichting Akker naar Bos (en Heg en Landschap) was als voorzitter van het organiserend comité blij met de one-liner die ik bij toeval produceerde op de opmerking: Maar jullie project is zo uniek: "Ja, ons project is nu misschien uniek, maar we moeten er voor zorgen dat onze projecten snel niet meer uniek zijn". Ik hoop in ieder geval dat de ideeën van Voedselbos in Oosterwold veel navolging en vruchtbare bodem zullen vinden.

Over de aanleg van Voedselbos in Oosterwold hoop ik op de het Stadslandbouwplein Oosterwold op 23 juni samen met Eveline Stilma van Innoplant ook een toelichting te geven.