Afgelopen donderdag 21 maart was er een raadsvergadering over de Rol van de Gemeente in Oosterwold. Een dertigtal bewoners en initiatiefnemers was als toehoorder naar Zaal Stad gekomen. Onze wijk was met drie bewoners weer goed vertegenwoordigd. 😊

Veel raadsleden hebben zich met energie gestort op Oosterwold en proberen hun bijdrage te leveren.

Toch overheerst bij mij de indruk dat er een democratisch tekort speelt in Oosterwold: Wie controleert het Bestuurlijk Overleg Oosterwold? Dat is het hoogste besluitende orgaan voor Oosterwold, samengesteld uit de gemeenten Almere, Zeewolde, het Rijk, de provincie en het Waterschap. Dat brengt met zich mee dat de Wethouder suggesties voor aanpassing van beleid alleen kan voordragen voor het Bestuurlijk Overleg. En dan is het maar afwachten wat dat bestuur overneemt of de wethouder laat zitten.

En voor de andere overheden: Voor de tweede kamer is Oosterwold veel te ver weg om het Rijk hierop aan te spreken. En provincie en Waterschap hebben nauwelijks een politieke agenda die hiermee rekening houdt. Laat staan van een positieve houding ten opzichte van burgerparticipatie. Heeft er iemand een afgelopen verkiezingsweek inhoudelijk debat over de politieke keuzes voor het Waterschap gezien? Dus ook als de gemeenteraad spreekt over de Rol van de Gemeente Almere in Oosterwold, dan blijft onduidelijk welke inbreng de raad kan hebben om het bestuur van Oosterwold bij te sturen.

Wat in ieder geval versterkt wordt door deze constructie is de vergroting van de bureaucratie. Net zoals de vijf betrokken organisaties zich achter elkaar verschuilen als er een WOB verzoek wordt gedaan. Tsja, daar gaan wij niet over. Dat roept ook vragen op hoe effectief de gemeenteraad kan zijn om Oosterwold beleid bij te sturen.

Als we nog even terugkeren naar democratie in Oosterwold, dan maken bewoners het landschap. En als de gemeente het beleid wil evalueren, zouden ze dat eigenlijk aan de voorkant en eerst met bewoners moeten doen. Dan zou de gemeenteraad, bij deze gelegenheid de verhalen van bewoners uit de eerste hand kunnen horen. Nu wordt de agenda voorbereid door ambtenaren, die hun eigen interpretaties aan papier toevertrouwen. Hoever staat dat van bewoners af?

In een experiment als Oosterwold moet je niet achteraf evalueren, maar in overleg met bewoners steeds bijsturen. Je staat immers schouder aan schouder om het experiment te laten slagen.

Nu maar weer terug naar de raadsvergadering: Je hoopt vooral antwoorden te krijgen, maar het doel van de bijeenkomst was om de agenda voor de evaluatie te bepalen. De wethouder heeft een verkennend document op laten stellen, waarin vooral aandachtspunten staan zonder dat er oplossingen worden aangedragen. Het is aan de raadsleden om lacunes aan te geven in de weergegeven aandachtspunten, en prioriteiten en risico’s te benoemen. De afgelopen weken is er gesproken over de verhoging van de grondprijs, en de voorzitter probeerde daarom argumenten over de grondprijs buiten de bespreking te houden. Gelukkig waren raadsleden alert genoeg om te benadrukken dat de gevolgen van de verhoging van de grondprijs op de aandachtspunten nog ten volle moeten worden beoordeeld. Hoewel de communicatie met bewoners wel werd genoemd lijkt het erop, dat de wethouder en de ambtelijke organisatie de komende evaluatie en beantwoording van vragen van de raad vooral intern gaat regelen. Er is nog geen concreet plan om de bewoners bij deze evaluatie te betrekken. Wel werd de aanstelling van een gebiedsmanager Klaas Dijkhuis genoemd, en hij was ook aanwezig.

Complexe regels

Voor Oosterwold zijn aparte regels opgesteld, en vervolgens gaan initiatiefnemers en ook de Oosterwold-organisatie aan de slag met die regels. Dat is best complex, en je kunt aan de reactie van raadsleden merken, dat niet iedereen de finesses en daarmee ook de knelpunten van de gang van zaken voldoende overziet. Een paar punten:

• Veel raadsleden benadrukten dat stadslandbouw heel belangrijk is en ook moet worden gehandhaafd. Maar de omloopbaarheid werd door niemand genoemd. Terwijl die omloopbaarheid juist de kern is van de kwaliteit van de publieke buitenruimte.
• Als veel initiatiefnemers in de toekomst kleinere kavels gaan kopen vanwege de hogere grondprijs, dan leidt dat tot meer versnippering: ja. Maar een kernargument is, dat diezelfde mensen wel in een voldoende ruim huis willen wonen, en daarom meer druk zullen ervaren om vergunningsvrij bij te bouwen. Dus meer dan de percentages bebouwing die gelden voor Oosterwold. En dat zal leiden tot een hogere bebouwingsdichtheid: weg groene buitenwijk. Het zou overigens interessant zijn om de eerste opstellers van de Structuurvisie Oosterwold, bureau MVRDV te vragen of zij bij de bepaling van verhouding groen en bebouwing rekening hebben gehouden met vergunningsvrij bijbouwen.
• Als er meer kleine kavels komen, dan zal de omloopbaarheid eerder ervaren worden als een inbreuk op privacy, omdat de bezoekers dicht langs de ramen of terras van de bewoners langslopen.
• Er is een strook door Oosterwold gereserveerd voor een vrije busbaan. Er werd wel veel gesproken over OV-voorzieningen, maar niet dat die voorziening al in de voorbereiding zit. 

Betaalbaar bouwen in Oosterwold wordt steeds moelijker met stijgende grondprijs en stijgende bouwprijzen. Er is veel gesproken over bouwen voor lagere inkomens. En dan wordt gedoeld aan inkomens tot modaal. Maar er is weinig begrip voor het gegeven dat ook middeninkomens problemen ondervinden om een project in Oosterwold te realiseren. Dat sneeuwt wellicht te makkelijk onder omdat maatregelen voor betaalbaar wonen voor lagere inkomens meer geaccepteerd zijn, dan het faciliteren van middeninkomens. De wethouder heeft een onderzoek aangekondigd, maar wat moeten wij ons voorstellen wat dat onderzoek gaat opleveren? Wethouder Veeningen laat zelf al doorschemeren dat het een moeilijke zaak gaat worden. En daarmee is nog niet eens gezegd, dat het een probleem is dat in heel Almere, zo niet in heel Nederland speelt. En in het huidige politieke klimaat durft niemand te zeggen dat hiermee het failliet van de markteconomie op de woningmarkt wordt aangetoond. Het zou de Bestuur van Oosterwold en de gemeente sieren als ze ervoor kozen om eerst het probleem met woningbouw voor lagere inkomens te regelen voordat ze de prijs zouden verhogen. Maar nee, dat lukt niet in een liberale markteconomie.

Projectontwikkelaars. Er zijn een aantal partijen die sterk tegen projectontwikkelaars gekant zijn. Ook als die zich vermommen als bouwbegeleider of makelaar. En terecht, wanneer projectontwikkelaars snel veel winst willen maken. Om in termen te spreken van Jessica Kips van Groen-Links: staat die achterdeur niet nog steeds te ver open? En welke middelen kan de organisatie aanwenden om die deur verder te sluiten? De wethouder gaat zoeken naar handvatten…..

Gedifferentieerde grondprijs

Er is zoals verwacht weinig gesproken over de taxatie; daarover ging het de afgelopen twee weken. Toch blijft het gevoel leven bij veel bewoners en bouwers dat de verhoging onrechtvaardig is. Welke waarde moeten we hechten aan marktconforme prijzen als die markt niet voorziet in woningen voor lagere inkomens? En wie zijn nu de bewoners die spannende experimenten in Oosterwold uitvoeren? Juist die groep die probeert zelf met spaarzame middelen iets bijzonders te bouwen.

Raadslid Erik Theunissen heeft in overleg met oud-wethouder en founding father van Oosterwold Adri Duijvestein gewerkt aan een idee om de grondprijs te differentiëren om op deze wijze particulier opdrachtgeverschap en lagere inkomens tegemoet te komen. Dat is vooralsnog een tamelijk vaag plan, maar krijgt wel instemming van o.a. GroenLinks en Partij van de Dieren. Ik hoop dat er tijd en ruimte komt voor partijen om samen met bewoners dit plan verder uit te werken.

Waterzuivering in Oosterwold staat op het aandachtspuntenlijstje, en terecht. Lastig blijkt, dat de verantwoordelijkheden en taakverdeling tussen het Waterschap en de Gemeente onduidelijk zijn, en dat de gemeente ook slecht op de hoogte is van de werkwijze van het Waterschap. Terecht werd er door raadsleden verwezen naar de verstuurde brieven die dreigen met dwangsommen (ook bij ons), maar het wordt niet helder waarom dat nu een probleem is. Op uitnodiging van Elian van Nunen van Leefbaar Almere heb ik na de vergadering aan de wethouder mijn verhaal nog toegelicht: het waterschap stelt haar expertise helemaal niet ter beschikking aan bewoners, en reageert niet op brieven, en argumenten waarom bemonstering niet zinvol is als systemen net zijn aangelegd.

Bovendien is er bij bewoners twijfel over hoe ernstig het probleem van waterzuivering in Oosterwold is. Daarin levert een onlangs gepubliceerd onderzoek geen duidelijkheid. Vorige week las ik dat (over) bemesting het grootste probleem is voor de kwaliteit van het oppervlaktewater. Als er veel bewoners komen wordt er juist minder gemest….

Daarom loopt VVD raadslid Mark de Kuster ook voor de muziek uit, door voor te sorteren op aanleg van riool. Niemand schijnt zich ook te realiseren dat aanleg van riool ook betekent, dat die riool beheerd moet worden, en dat die in een weg komt te liggen, die dus ook beheerd moet worden. Door de gemeente? Is dat dan niet het einde van Oosterwold, van organisch ontwikkelen? Gelukkig is er vooralsnog geen meerderheid voor deze kort-door-de-bocht actie.

Operationele organisatie. Iedereen ziet dat de Oosterwold organisatie momenteel weinig capaciteit heeft om initiatieven te begeleiden. Een getal van 20 initiatieven per maand is genoemd. Dat is met aftrek van vakantieperiodes 200 initiatieven per jaar. Oftewel 1000 woningen per 5 jaar. Oftewel: Wil je Oosterwold volbouwen met 15000 woningen, dan heeft de Oosterwold organisatie er 75 jaar voor nodig. En ook het voltooien van alleen fase 1 neemt nog zo'n twintig jaar (want nog 4000 woningen te gaan). Dan moet ook de gemeenteraad zich toch afvragen of hiermee de doelstellingen van het bestemmingsplan gehaald gaan worden.

Het is maar de vraag of in de evaluatie van Oosterwold de effectiviteit en capaciteit voldoende aan de orde komt. Voorzichtig werden er vragen gesteld als: doet de Oosterwold-organisatie en gemeente alles en alleen alles wat tot haar taak behoort? Daar hoort ook een open brain-storm bij: hoe kunnen we de stappen in het proces versnellen. En is daar draagvlak voor in de organisatie? Of zijn er andere factoren die de rem op het proces zetten? Het lijkt duidelijk dat het beoordelen van de capaciteit nodig is om aan fase 2 te beginnen. Maar we zouden met elkaar toch willen dat fase 2 niet strandt op een gebrek aan capaciteit.

Vervolg Als het goed is, wordt er over twee weken (4 april 20.00 uur) opnieuw gesproken over Oosterwold. Dan is er ook een raadsbrief beschikbaar met meer antwoorden van de Wethouder Veeningen. Na afloop werd een borrel gereed gezet, en konden we napraten met elkaar en met een paar raadsleden. Ook hebben we nog gesproken met de nieuwe gebiedsmanager Oosterwold: Klaas Dijkhuis, die vooral de taak krijgt om met bewoners de knelpunten in Oosterwold te verkennen. Ik heb hem uitgenodigd voor de koffie.

Het was goed om bij deze zitting te zijn. Raadsleden doen hun best om belangen van Oosterwolders te vertegenwoordigen. Het experiment Oosterwold gaat echter uit van organische ontwikkeling samen met initiatiefnemers en bewoners. Terwijl de gemeente en de Oosterwold organisatie de bewoners bij haar beleid en uitvoering zeer beperkt betrekt. De echte democratie in Oosterwold zou gestalte moeten krijgen in de voorbereiding en uitvoering van beleid samen met bewoners. Dat komt te weinig van de grond, en het draagvlak hiervoor bij de verschillende overheden lijkt niet erg groot. Hopelijk kunnen de gemeenteraadsleden hierin een verschil maken.

Wordt vervolgd. Wij hopen er 4 april weer bij te zijn. Jullie ook?

Tot slot nog maar een foto van bloeiende Perzik en Forsythia. Daar doen we het toch voor, hè?