Ik heb al een hele tijd een bijzonder boek te leen van Hajo, verre buurman. Hij woont in het voormalige huis van de schrijver van dit proefschrift uit 1994, met de titel:  Buiten Westen; planologie op avontuur aan de stadsrand. De auteur is Han Wezenaar.

Het is bijzonder voor mij als inwoner van Almere Oosterwold, omdat dit promotieonderzoek grotendeels gaat over Oosterwold, voordat Oosterwold bestond. En ook omdat Wezenaar zijn studie wijdt aan de rafelranden van de stad, en daarbij zoekt naar de positieve ontwikkelingen aan die rafelranden. Dat was zeker in 1994 nieuw, en zo nieuw dat Wezenaar als ambtenaar, in ieder geval naar eigen bevinden, te weinig grond onder de voeten kreeg, en gedesillusioneerd naar het buitenland is vertrokken.

Ik kan het (uiteraard) niet laten om dit boek te lezen als een prelude op de latere ontwikkeling van Oosterwold. Was Wezenaar zijn tijd te ver vooruit? De sympathie en aandacht voor rafelranden van de stad en de kansen en wensen van burgers om daarvan gebruik te maken, resoneren met de plannen voor Oosterwold, die zo’n twintig jaar na het verschijnen van dit proefschrift gestalte kregen.

Een lange tijd heb ik aangehikt tegen het afronden van deze boekbespreking, en ik wist niet waarom. Nu vermoed ik waarom: dit boek schrijft in positieve termen over de rafelranden van de stad, als broedplaats van vernieuwing en creativiteit. En wat zich de afgelopen jaren voltrekt in Oosterwold is te interpreteren als het weg-organiseren van juist de rafelranden in Oosterwold. Oosterwold moet in vrijwel alles voldoen aan dezelfde eisen als de rest van het aangeharkte Almere: riolering erbij, de gemeente gaat kavelwegen en nutsvoorzieningen aanleggen. Om maar een paar zorgpunten te noemen. Daardoor raakt dit boek mij ook persoonlijk. Maar het zou zonde zijn om daarom deze recensie niet af te ronden en te delen. Er is dertig jaar na het verschijnen van dit promotieonderzoek nog veel van te leren.

Wezenaar kan een positieve waardering van de ongeregelde rafelranden aan de stedelijke ontwikkeling zeker opbrengen. Zelfs met een licht anarchistisch tintje, en soms met een stijl die een beetje ruikt naar geiten-wollen-sokken. Maar het boek stemt niet altijd optimistisch. Ook Wezenaar constateert al in 1994 dat ambtenaren en juristen zich niet voldoende openstellen om de wensen van bewoners van de rafelranden te leren kennen, en zich verschuilen achter regels. Terwijl deze rafelranden juist baat hebben en gedijen bij ongeregelde ruimte.

Wezenaar beschrijft het ontstaan van het buurtschap bij de Paradijsvogelweg als een groep ‘paradijsvogels’ die aan de stadsrand ruimte zoekt voor hun uit de hand gelopen hobby. Hier ziet hij ook zelforganisatie en community-vorming zoals dat later ook van Oosterwold verwacht wordt. Misschien is wel een zwakte van Oosterwold, dat ambtenaren toch proberen de regels voor organische ontwikkeling vast te leggen in bestemmingsplannen, en recentelijk ook in nieuwe ‘verbeterplannen voor Oosterwold’.

Ook lezen we in dit boek een waarschuwing, om de bouwdichtheid niet te hoog te maken. Een advies wat de ambtenaren en gemeenteraad niet ter harte hebben genomen, ondanks de vele zienswijzen van bewoners tegen de plannen zoals we de in het project ’t Groene Wold gestalte hebben zien krijgen.

Ondanks dat Wezenaar geen standaardoplossing ziet voor stadsrandproblemen, verwacht hij wel dat oplossingen van onderop komen, uit de initiatieven van bewoners zelf. Dan zal de gemeente daarvoor wel open moeten staan, en ruimte maken om deze rafelige initiatieven positief te waarderen. Zou het Oosterwold gegund worden om rafelrand te blijven? Ik vrees met grote vrezen.

De boekbespreking is uitgebreider, en dat verdient het boek, te meer omdat het niet meer te verkrijgen is. Daarom heb ik in het bijgevoegde document veel citaten opgenomen, die Han Wezenaar zelf aan het woord laten. Van harte aanbevolen, voor Oosterwolders en ook ambtenaren, bestuurders en raadsleden.

Oh ja, voor ik het vergeet: Hajo, super dank voor het veel te lang lenen. Ik nodig je uit voor een borrel op Wezenaar, zijn mooie huis, nu van jullie, en op een rafelige toekomst van Oosterwold.

Boekbespreking Wezenaar Buiten Westen

 Hieronder een afbeelding uit het proefschrift met de verwachte ontwikkeling anno 1993-4 voor Almere Hout.